Падчас Сусветнага тыдня прадпрымальніцтва ў Беларусі будзе прэзентаваны новы праект, звязаны з развіццём сацыяльнага прадпрымальніцтва ў нашай краіне. Да гэтай значнай падзеі застаецца крыху больш за месяц. Пакуль жа з ініцыятывы BEL.BIZ і пры падтрымцы Офіса па правах людзей з інваліднасцю прайшоў круглы стол, прысвечаны тэме карпаратыўнай сацыяльнай адказнасці (КСА) у сучасным беларускім бізнэсе. Задачай дыскусіі “КСА ў сучасным беларускім бізнэсе” было выяўленне найбольш вострых праблемаў, якія будуць абмеркаваныя ў рамках мерапрыемстваў Тыдня ў больш разгорнутай форме.
Што ў сучасным беларускім бізнэсе прынята называць сацыяльнай адказнасцю і як гэта суадносіцца з класічным сусветным разуменнем КСА? Ці ёсць грань паміж карпаратыўнай сацыяльнай адказнасцю і піярам? Што перашкаджае сучаснаму беларускаму бізнесу быць сацыяльна адказным?
Дзе падгледзець прыклады?
Стваральнік дабрачыннага праекта Maesens Дзяніс Кандратовіч распавёў пра досвед зносін з прадстаўнікамі кампаній Сіліконавай Даліны. Ён падкрэсліў, што для іх КСА –гэта глабальная ўсебаковая праца, якую яны могуць сабе дазволіць, чаго не скажаш аб прадстаўніках бізнесу ў Беларусі.
– Досвед майго выхаду за межы Беларусі. У мінулым годзе я правёў сем месяцаў у ЗША, прасоўваючы аналагічны нашаму праект. Я меў досвед зносін з кампаніямі з Сіліконавай Даліны, кампаній сферы высокіх тэхналогій, у якіх маса матэрыяльных сродкаў. Аднак хачу зрабіць адступленне і сказаць, што ў ЗША толькі 6% насельніцтва маюць вышэйшую адукацыю, а ў сферы высокіх тэхналогій занятыя менш за 3% насельніцтва. Таму прыклад, пра які я распавяду паказальны, але не паўсюдны.
У Сіліконавай Даліне распаўсюджанай практыкай з’яўляецца тое, што на кожныя 100 даляраў, выдаткаваных работнікам на дабрачыннасць, кампанія дадае 100 даляраў са свайго боку. Вельмі многія стымулююць дабрачынныя памкненні работнікаў менавіта такім чынам. Акрамя таго, гэта вельмі добрая інфармацыйная нагода. Развітая карпаратыўная культура і адказнасць – гэта выдатны матыватар для супрацоўнікаў амерыканскіх фірмаў. Рэпутацыя кампаніі неверагодна важная. Плюс у ЗША існуюць падатковыя паслабленні для тых, хто займаецца дабрачыннасцю. Дзяніс Кандратовіч прывёў прыклады кампаній, якія ўносяць у спіс спраў на тыдзень пункт “выдаткаваць некалькі тысяч даляраў на дабрачыннасць”, таму як менавіта так яны спішуць частку падаткаў. Дарэчы, гэта важны пункт для абмеркавання таго, чаму КСА так развіта ў ЗША і неразвітая ў нас.
У цэнтральнай частцы ЗША інакш: там не так ветлыя людзі, як на ўзбярэжжах, і з карпаратыўнай адказнасцю справы ідуць інакш. Таму не варта ідэалізаваць ЗША.
Патрэбна дзяржпадтрымка дабрачыннасці
– У нашай краіне быў доўгі перапынак у развіцці прадпрымальніцтва, а разам з тым і ў розных формах сацыяльнай актыўнасці, – адзначае старшыня прэзідыума Рэспубліканскай канфедэрацыі прадпрымальніцтва, старшыня Мінскага саюза прадпрымальнікаў і працадаўцаў Уладзімір Карагін. – Людзі развучыліся праяўляць ініцыятыву. На мой погляд, прадпрымальніцтва першапачаткова – гэта ўжо форма праявы сацыяльнай адказнасці. Мы мала гаворым пра сацыяльныя ролі прадпрымальнікаў. Напрыклад, ролю працадаўцы – гэта не толькі бізнэс, але і стварэнне працоўнага месца, гэта цэняць ва ўсіх краінах свету, а ў нас толькі вучацца. Роля падаткаплацельшчыка – гэта яшчэ адна сацыяльная роля, чалавек робіць ўклад у эканамічную аснову дзяржавы. Акрамя таго, кожны прадпрымальнік – гэта інаватар, хіба гэта не сацыяльная роля? Любы, хто клапоціцца аб прасоўванні бізнесу, рана ці позна прыйдзе да пераймання паспяховага вопыту, прынясе ў краіну інавацыі. Не існуе двух аднолькавых бізнэсаў, пераймаючы чыесьці навыкі і веды, чалавек усё роўна ўкладвае нешта ўнікальнае.
Уладзімір Карагін таксама зрабіў акцэнт на тым, што да гэтага часу ў нашай краіне няма закона аб дабрачыннасці. А, напрыклад, у суседняй Польшчы, 10% ад прыбытку любая кампанія мае права накіраваць на добрыя справы – гэтая сума будзе вылічаная з падаткаў. Такім чынам, відавочна, што КСА павінна стымулявацца на дзяржаўным узроўні. Таму, перш чым у чымсьці вінаваціць нашых прадпрымальнікаў, трэба стварыць прававое поле для рэалізацыі сацыяльных ідэй. Карагін таксама падкрэсліў, што ў шматлікіх краінах праходзяць кірмашы сацыяльных праектаў, для кампаній сацыяльная адказнасць – неад'емная частка іх брэнда, ня рэкламнай кампаніі, а менавіта брэндынгу.
Прыняцце рашэнняў – за кіраўніком
Слова адказнасць не чужа беларусам. Паняцце асабістай адказнасці з'яўляецца базавым: чалавек, які дасягнуў чаго-небудзь, ўдзячны грамадству, і тое, што ён аддае грамадству нешта ў замен, – гэта натуральна. Так чалавек выбудоўвае той ідэальны свет, які ён бы хацеў бачыць, не патрабуючы ўдзячнасці ў адказ, на ідэях асабістай адказнасці зрабіла акцэнт начальнік упраўлення аддзела маркетынгу Беларускага Народнага Банка Крысціна Вітушка.
– Прасіць аб дапамозе не сорамна. У суседніх з Беларуссю краінах навучаюць працы са спонсарамі і інвестарамі – гэта натуральна, – дадае яна. – Сусветнае разуменне КСА ўключае ў сябе некалькі узроўняў. Базавы – тое, якім чынам пабудавана дзейнасць у рамках самой кампаніі. Яна павінна ўкладвацца ў законы той краіны, у якой існуе. Акрамя таго, кампанія павінна весці добрасумленную практыку, ствараць новыя працоўныя месцы і быць адказнай ў адносінах да свайго персаналу (займаецца яго навучаннем), у адносінах да рэсурсазберажэнню, да навакольнага асяроддзя. Сацыяльна адказнае вядзенне бізнесу прадугледжвае і сацыяльна адказнае інвеставанне.
Нашы законы мяркуюць спонсарства ў выглядзе выдзялення сродкаў на адрасную сацыяльную дапамогу, кажа прадстаўнік банка. Незалежна ад таго, які памер гэтай дапамогі, рашэнне аб яе аказанні прымаецца на ўзроўні савета дырэктараў. Аказана гэтая дапамога можа быць толькі з прыбытку, але ўсе мы ведаем, якая сітуацыя сёння на рынку ... Адпаведна, рашэнні прымаюцца павольна, таму што савет дырэктараў не працуе пастаянна.
– Якім бы моцным не было кіраўніцтва кампаніі, асобасная ініцыятыва заўсёды гуляе першыя ролі, – дзеліцца вопытам Крысціна Вітушка. – Важна адзначыць, што, нягледзячы на тое, што БНБ-банк не браў на сябе ніякіх афіцыйных абавязкаў, у калектыве працуюць і людзі з інваліднасцю і рэалізуюцца унікальныя сацыяльныя праекты, накіраваныя, напрыклад, на падтрымку мастацтва.
Прыкметная залежнасць ад часу...
Каардынатар праектаў Офіса па правах людзей з інваліднасцю Сяргей Драздоўскі сцвярджае, што КСА – частка культуры.
– Калі ўзгадаць Савецкі Саюз, то ў ім была развіта і даволі магутная карпаратыўная сацыяльная адказнасць, але яна грунтавалася на ідэалогіі дзяржавы, таму і памерла разам з ім, – упэўнены ён. – Тое, што мы маем сёння – гэта новы від культуры, які прыходзіць на замену старой, маючы глебу цяперашняга сацыяльнага развіцця. Сёння вельмі цяжка вылучыць вяршэнства якіх–небудзь ідэалогій, але ёсць найважнейшы кіруючы інструмент, які асабліва прыкметны ў Еўропе – гэта сацыяльная згуртаванасць. У нашы дні гэта адзіная дзеючая мадэль, усведамляючы якую грамадства разумее, што без яе развівацца немагчыма. Гэтая каштоўнасць дазваляе выбудоўваць масу адносін, у тым ліку і ўзаемасувязь бізнесу, грамадства і дзяржавы.
З іншага боку, культура не можа прайгравацца натуральным шляхам – яна патрабуе разумення асноў і дэталяў, каб працаваць так, як патрабуецца. Філантропія, дабрачыннасць і спонсарства – у беларускім грамадстве гэтыя паняцці перамяшаныя і падменены... На жаль, на заканадаўчым узроўні гэтая блытаніна толькі падтрымліваецца, напрыклад, стварэннем указа пра спонсарскую дапамогу. Гэты ўказ ўплывае не толькі на бізнес, але і на ўсё грамадства. Пры гэтым ўплыў не зводзіцца да развіцця КСА ў краіне, удакладняе эксперт.
“Трэба гаварыць пра сябе!”
Часам КСА, незалежна ад сітуацыі, сродкамі масавай інфармацыі ўспрымаецца як “паказуха”, перакананы прэс-сакратар мабільнага аператара Life Максім Івашын. У гэтым і праблема развіцця яе для бізнесу.
– Журналістам атрымалася стварыць бессэнсоўны і бязлітасны “трэнд”: многія лічаць, што кожнае любое любога суб'екта гаспадарання, асабліва недзяржаўнага, – гэта рэклама. Атрымліваецца, што любая згадка брэнда – “заказухе”, а журналісты – той, хто азалаціўся на матэрыяле, ды яшчэ й не падзяліўся! Мне здаецца, што дазвол гэтай камунікацыйны праблемы дапаможа развіццю КСА ў Беларусі, – адзначае ён.
У Беларусі існуе паняцце талакі, але з-за вакууму, які існуе ў інфармацыйнай прасторы, мы сутыкаемся з вялікай колькасцю разрозненых намаганняў. Нехта нешта робіць, але ніхто не ведае пра гэта. Трэба казаць аб сваёй дзейнасці, гэта дапаможа развіццю ўсебеларускага руху КСА.
Акрамя таго, прадстаўнік мабільнага аператара распавёў аб паспяховых сацыяльных праектах яго кампаніі, адзін з якіх быў рэалізаваны сумесна з Міністэрствам працы і сацыяльнай абароны. У кампаніі Life працуюць людзі з інваліднасцю, якія слаба чуюць, якія займаюцца архіваваннем дакументаў. Нядаўна супрацоўнікі кампаніі рэалізавалі яшчэ адзін просты, але карысны праект: з 80 спісаных наўтбукаў аднавілі 50 і раздалі іх людзям з інваліднасцю, у якіх з'явілася не толькі магчымасць зносін, але і заробку.
Прыйдзеце па грошы – атрымаеце параду...
Адваротны бок сацыяльных арганізацый прадставілі супрацоўнікі Беларускага дзіцячага хоспіса Максім Падбярозкін і Алена Анісімава.
– Часта бар’ерам у камунікацыі паміж прасіцелем дапамогі і бізнэсам становіцца непрафесійнасць першага. У пэўны момант мы самі сутыкнуліся з гэтым і таму прыклалі масу намаганняў для працы з нашым арганізацыйных развіццём. Важна, каб бізнэс прыцягваў грамадскія арганізацыі да абмеркавання тых сацыяльных праектаў, над якімі працуе. Часта бізнес дыстанцуецца ад грамадскіх арганізацый. Гатовыя дапамагаць, але не гатовыя апускацца. Таму прадстаўнікі бізнесу не заўсёды маюць поўны аб'ём інфармацыі аб арганізацыі, – распавёў Максім Падбярозкін.
Ён падкрэсліў, што беларуская дабрачыннасць развіваецца, але працэс павінен быць узаемным: “Я лічу, што ў выпадку з дабрачыннасцю ўсім павінна быць добра і цікава, выйграваць павінны абодва бакі. Для бізнесу грамадства – гэта стэйкхолдэры, ад якога ён атрымлівае грошы. Я лічу, што любая сацыяльная актыўнасць кампаніі вядзе да яе развіццю. І грамадскія арганізацыі павінны выразней выказваць свае пажаданні і бізнес павінен распавядаць аб сваіх ідэях. Калі бізнэс напрамую ўзаемадзейнічае з дзяржавай, ўзнікаюць падазрэнні ў карупцыі, а вось праз сацыяльныя структуры ўсё адбываецца нашмат больш натуральна”.
Прадстаўнік хоспіса звяртае ўвагу на тое, што шмат чаго трэба мяняць: і закон “Аб рэкламе” і Указ Прэзідэнта № 300, які ўжо не зусім актуальны. Грамадскія арганізацыі маглі б і хацелі б зарабляць грошы: маючы кваліфікаваны персанал, НДА маглі б, напрыклад, заняцца правядзеннем трэнінгаў па той жа КСА. Бізнэсу больш сур'ёзна неабходна ставіцца да грамадскіх арганізацый, а калі трэба, то і падцягваць іх да свайго ўзроўню.
Цікаўным меркаваннем падзялілася і Алена Анісімава: “Нас актыўна падтрымліваюць калегі з Вялікабрытаніі, і нядаўна адзін з кансультантаў сказаў нам дзіўную фразу: Прыходзьце да бізнэсу за радай і атрымаеце грошы, а прыйдзеце па грошы – атрымаеце параду... У гэтай фразе і крыецца сутнасць здаровых узаемаадносін паміж сацыяльнымі арганізацыямі і бізнэсам”.