У верасні 2011 г. у Рэспубліцы Беларусь было праведзенае нацыянальнае апытанне грамадскай думкі. Апытанне праводзілася спецыялістамі Незалежнага інстытута сацыяльна-эканамічных і палітычных даследаванняў метадам face-to-face interview. Было апытана 1503 чалавека ад 18 гадоў і старэшых, лімітавая памылка рэпрэзентатыўнасці не перавышала 0.03. Офіс па правах людзей з інваліднасцю ініцыяваў серыю пытанняў, якія датычацца людзей з інваліднасцю, а таксама Канвенцыі аб правах інвалідаў. Прапануем Вам каментарыі спецыялістаў НІСЭПД да найбольш цікавых і важных вынікаў.
Каментуючы вынікі апытання, каардынатар Офіса па правах людзей з інваліднасцю Сяргей Драздоўскі сказаў: «Цяпер для нас відавочна, як у нашай краіне і ў нашай свядомасці ідуць справы з пытаннямі, якія тычацца людзей з інваліднасцю і з рэалізацыяй іх правоў. Грамадства не гатова прымаць гэтых людзей, як роўных. Не гатова бачыць у іх паўнапраўных і актыўных удзельнікаў грамадскага жыцця. Офіс па правах людзей з інваліднасцю будзе ўсяляк садзейнічаць змене свядомасці людзей - асветніцкай працай, кансалтынгавай дзейнасцю, уплывам на лідэраў думак. Мы ўпэўненыя, што грамадства моцнае настолькі, наколькі моцныя ўсе яго звёны. Таму наша задача - садзейнічаць забеспячэнню выканання правоў людзей з інваліднасцю ў нашай краіне».
Паводле звестак Міністэрства працы і сацыяльнай абароны, у Беларусі сёння пражывае 512.5 тыс. інвалідаў, што складае больш за 5% насельніцтва. Гэтыя людзі, якіх, як бачым, досыць нямала, маюць патрэбу не толькі ў спагадзе, але і ў забеспячэнні нармальных умоваў для жыцця. Пры гэтым немалаважнае значэнне мае стаўленне да інвалідаў дзяржавы і грамадства. На жаль, гэта стаўленне ў нашай краіне даволі непрыхільнае. У СМІ можна знайсці масу прыкладаў, калі дзяржаўныя органы, закліканыя аказваць інвалідам усялякае садзейнічанне, спрабуюць замяніць сапраўдную дапамогу фармальнымі, паказушнымі мерапрыемствамі, якія мала паляпшаюць рэальнае жыццё інвалідаў. Стаўленне да правоў і патрэбаў інвалідаў апынаецца ў залежнасці ад стаўлення беларускіх уладаў да правоў чалавека ў цэлым. Наогул, у нашай краіне паважаюцца толькі правы самой улады, а не любога іншага суб’екта.
Дадзеныя вераснёўскага апытання, у прыватнасці, сведчаць, што не адбываецца прыкметнага паляпшэння адносінаў да праблемаў інвалідаў і ў беларускім грамадстве. І гэта нягледзячы на тое, што амаль палова дарослага насельніцтва (49.6%) пацвярджае знаёмства з праблемай інваліднасці (табл. 1).
Табліца 1. Размеркаванне адказаў на пытанне: "Ці ёсць сярод Вашых сваякоў, сяброў ці знаёмых (у тым ліку дзяцей) людзі з інваліднасцю любой формы?"
|
Варыянт адказу |
% |
|
Так |
49.6 |
|
Не |
48.9 |
|
ЦА/НА |
1.5 |
Дадзеныя табл. 2 паказваюць, што насельніцтва даволі адэкватна ўспрымае цяжкасці і нягоды паўсядзённага жыцця інвалідаў.
Табліца 2. Размеркаванне адказаў на пытанне: "Калі параўнаць інвалідаў і людзей без інваліднасці, як часта інваліды сутыкаюцца з кожнай з наступных праблем?",%
|
Варыянт адказу |
Часцей, чым людзі без інваліднасці |
Радзей, чым людзі без інваліднасці |
Гэтак жа, як і людзі без інваліднасці (аднолькава) |
ЦА/НА |
|
Складанасці з працаўладкаваннем |
83.7 |
5.4 |
6.8 |
4.1 |
|
Матэрыяльныя цяжкасці, недахоп сродкаў |
75.9 |
2.8 |
16.9 |
4.4 |
|
Ізаляванасць ад культурнага жыцця і забаваў |
74.5 |
6.3 |
12.0 |
7.2 |
|
Складанасці з атрыманнем адукацыі |
68.6 |
6.9 |
16.3 |
8.2 |
|
Няроўнае прыніжальнае стаўленне |
67.9 |
5.8 |
17.9 |
8.4 |
Як можна бачыць, 83.7% апытаных лічаць, што інваліды часцей, чым іншыя людзі, сутыкаюцца з праблемамі працаўладкавання, тры чвэрці мяркуюць, што ў інвалідаў больш матэрыяльных праблемаў і ізаляванасці ад культурнага жыцця, амаль 70% бачаць больш праблемаў у інвалідаў з атрыманнем адукацыі, а таксама няроўнае абыходжанне з імі, якое прыніжае іх годнасць.
Але вось ужо наступнае пытанне (табл. 3) паказвае вельмі прыкметнае зніжэнне пазітыўнасці асабістага стаўлення да інваліднасці як такой. Як можна бачыць, ужо менш за палову рэспандэнтаў хацелі б, каб дзеці без інваліднасці навучаліся разам з дзецьмі-інвалідамі. І хоць пытанне пабудаванае ў безасабовай форме, але добра заўважнае прымерванне рэспандэнтамі сітуацыі на сябе, на сваё дзіця.
Табліца 3. Размеркаванне адказаў на пытанне: "Як вы лічыце, сумеснае навучанне ў школах дзяцей-інвалідаў і дзяцей без інваліднасці з’яўляецца карысным або шкодным для кожнай з груп дзяцей?"
|
Варыянт адказу |
Хутчэй карысна |
Хутчэй шкодна |
У той жа ступені карысна, у якой і шкодна |
ЦА/НА |
|
Для дзяцей без інваліднасці |
46.1 |
15.8 |
28.4 |
9.7 |
|
Для дзяцей-інвалідаў |
47.4 |
16.7 |
27.3 |
8.6 |
Яшчэ горш успрымаецца насельніцтвам магчымасць інваліда займаць выбарную пасаду (табл. 4). Як можна бачыць, да кандыдатаў-інвалідаў большасць (43-58%) прад’яўляюць досыць завышаныя патрабаванні (быць альбо значна лепш за іншага кандыдата, альбо хоць бы на роўных з ім). А траціна апытаных наогул не прагаласавалі б за інваліда ні пры якіх умовах. Прычым, найбольш жорстка такія патрабаванні вылучаюцца да інвалідаў з прыкметнымі формамі інваліднасці.
Табліца 4. Размеркаванне адказаў на пытанне: "Давайце ўявім, што на выбарах у органы выканаўчай улады сярод кандыдатаў апынуўся інвалід. Пры якіх умовах Вы за яго прагаласуеце?"
|
Варыянт адказу |
Прагаласую, калі па іншых параметрах кандыдат-інвалід будзе на роўных або лепш за іншых кандыдатаў |
Прагаласую, толькі калі па іншых параметрах кандыдат-інвалід будзе значна лепш за іншых кандыдатаў |
Не прагаласую ні пры якіх умовах |
ЦА/НА |
|
За кандыдата з парушэннямі зроку |
29.6 |
28.8 |
28.3 |
13.3 |
|
За кандыдата з парушэннямі апорна-рухальнага апарата ("інвалід-вазочнік") |
24.7 |
31.2 |
30.8 |
13.3 |
|
За кандыдата з парушэннямі слыху |
24.6 |
28.5 |
32.5 |
14.4 |
|
З прыкметнымі формамі інваліднасці |
19.2 |
24.2 |
38.0 |
18.6 |
Разам з тым больш за дзве траціны апытаных (68.5%) разумеюць, што грамадства павінна мэтанакіравана ствараць спецыяльныя ўмовы, якія дазваляюць інвалідам нармальна жыць, працаваць, мець зносіны, атрымліваць адукацыю, ствараць сям’ю і да т.п. (табл. 5). Аднак амаль кожны чацвёрты пры гэтым мяркуе, што для інвалідаў варта ствараць нейкія спецыялізаваныя службы, у якіх яны і павінны жыць. Падобны апартэід у розумах цалкам мог бы дазволіць назваць такія службы больш дакладна – гета.
Табліца 5. Размеркаванне адказаў на пытанне: "Як Вы лічыце, што для грамадства мае перавагу?"
|
Варыянт адказу |
% |
|
Ствараць умовы, у якіх людзі з інваліднасцю маглі б свабодна жыць, мець зносіны, ствараць сям’ю, атрымліваць адукацыю, працаваць разам з усімі |
68.5 |
|
Ствараць спецыялізаваныя комплексныя службы і туды накіроўваць людзей з інваліднасцю для пражывання, навучання і працы |
23.5 |
|
Нічога не рабіць, пакінуўшы інвалідаў вырашаць свае праблемы самастойна |
3.0 |
|
ЦА/НА |
5.0 |
Зразумела, што для фарміравання ў грамадстве правільнага стаўлення да інвалідаў неабходная сістэматычная праца, якая праводзіцца як уладамі, так і грамадскасцю. Важная роля ў гэтай справе павінна належаць сродкам масавай інфармацыі. Аднак дадзеныя апытання паказваюць, што, на думку насельніцтва, СМІ пакуль не занялі належнай пазіцыі ў гэтым актуальным пытанні. Як вынікае з дадзеных табл. 6, больш за палову апытаных (51.7%) упэўнены, што СМІ надаюць праблемам інвалідаў занадта мала ўвагі.
Табліца 6. Размеркаванне адказаў на пытанне: "Як вы лічыце, сродкі масавай інфармацыі надаюць дастаткова ўвагі праблемам інвалідаў?"
|
Варыянт адказу |
% |
|
Надаюць занадта шмат увагі |
2.1 |
|
Надаюць дастаткова ўвагі |
37.3 |
|
Надаюць занадта мала ўвагі |
51.7 |
|
ЦА/НА |
8.9 |
Табліца 7. Размеркаванне адказаў на пытанне: "Ці чулі Вы пра існаванне такога дакумента, як "Канвенцыя ААН аб правах інвалідаў"?
|
Варыянт адказу |
% |
|
Так |
22.5 |
|
Не |
75.4 |
|
ЦА/НА |
2.1 |
Добрай ілюстрацыяй недастатковай увагі беларускага грамадства да інвалідаў і іх праблематыкі цалкам могуць служыць вынікі адказаў на пытанне табл. 7. Як можна бачыць, аб існаванні "Канвенцыі ААН аб правах інвалідаў" чулі толькі менш чвэрці (22.5%) рэспандэнтаў! Адсюль і сумныя вынікі яе практычнай рэалізацыі.
Азнаёміцца з усімі вынікамі нацыянальнага апытання і каментарамі да іх вы можаце на сайце http://www.iiseps.org/.
