Толькі дзясятая частка людзей з інваліднасцю ў Беларусі маюць вышэйшую адукацыю. Што стаіць на шляху да дыплома ў гэтых людзей і як пераадолець гэтыя перашкоды?
Сёння ва ўсім свеце інваліднасць разумеецца ў першую чаргу як праблема ўзаемадзеяння чалавека і асяроддзя. Лепшы спосаб пазбегнуць выключэння з грамадства – адукацыя, лічыць каардынатар праектаў Офіса па правах людзей з інваліднасцю Сяргей Драздоўскі. Аднак вышэйшая адукацыя ў нашай краіне маладаступная для людзей з інваліднасцю. Паводле звестак, на лістапад 2013 года з больш чым 532 тысячаў людзей з інваліднасцю ў Беларусі атрымалі дыплом толькі прыкладна дзясятая частка. Сярод іх 6 працэнтаў дарослых людзей, якія карыстаюцца каляскай, 10,7 працэнта – з парушэннем зроку, 6,3 працэнта – з парушэннем слыху.
Бар'еры: аб'ектыўныя і суб'ектыўныя
Узаемадзейнічаць з асяроддзем людзям з інваліднасцю не даюць некаторыя істотныя перашкоды. У 2001 годзе Сусветнай арганізацыяй аховы здароўя была прынятая Міжнародная класіфікацыя функцыянавання, абмежаванняў жыццядзейнасці і здароўя – дакумент, у якім прыводзяцца ўсе віды і формы бар'ераў, што могуць перашкаджаць чалавеку ўключацца ў грамадства, у тым ліку ў працэс адукацыі. Можна вылучыць асноўныя іх тыпы:
- Неадэкватныя меры палітыкі;
- Негатыўнае стаўленне грамадства;
- Недастатковасць паслуг;
- Недастатковае фінансаванне;
- Недаступнасць фізічнага асяроддзя;
- Неадэкватная інфармацыя і камунікацыя;
- Адсутнасць кансультавання і ўключанасці ў грамадства;
- Адсутнасць дадзеных і досведу.
Даступнасць у першую чаргу
Сяргей Драздоўскі сцвярджае, што без сістэматычнага змянення і развіцця вышэйшай школы вельмі складана чакаць змянення сітуацыі.
– Часцей за ўсё праблему недаступнасці адукацыі для людзей з інваліднасцю спрабуюць вырашыць, пачынаючы ствараць безбар'ернае асяроддзе: усталёўваць пандусы і ліфты ў будынках для людзей, якія перасоўваюцца ў калясках, наймаць перакладчыкаў для тых, хто слаба чуе. Безбар'ернасць практычна нічога не вырашае ва ўспрыманні інваліднасці як перашкоды на шляху атрымання адукацыі. Значна лепш у гэтай сітуацыі кіравацца прынцыпам даступнасці, – распавёў ён.
Гэты прынцып заключаецца ў ліквідацыі перашкодаў, якія не даюць людзям з інваліднасцю свабодна карыстацца сваімі правамі. Даступнасць кажа аб увазе да прычынаў і гэта вядзе да ліквідацыі наступстваў – бар'ераў.
Спецыялісты Офіса па правах людзей з інваліднасцю прапанавалі прыняць кіроўныя прынцыпы даступнай адукацыі – вектары, якія дазваляюць усталяваць мінімальныя нормы, што спрыяюць забеспячэнню даступнасці для ўсіх у не залежнасці ад інваліднасці.
Эксперты адзначаюць, што ў Беларусі ўсё ж ёсць навучальныя ўстановы, дзе створаны патрэбныя ўмовы для навучання студэнтаў з рознымі формамі інваліднасці. Добрай славай карыстаецца Дзяржаўны інстытут кіравання і сацыяльных тэхналогіяў БДУ. Тут працуюць унікальныя спецыялісты, якія знаходзяць падыход да кожнага студэнта, што можа кампенсаваць іншыя недахопы навучальнай установы.
Ёсць рашэнне?
Падчас канферэнцыі "Мадэрнізацыя адукацыі: выклікі і перспектывы", якая нядаўна прайшла ў Мінску, спецыялісты абмеркавалі магчымасці ўдасканалення айчыннай адукацыі. Эксперты таксама стварылі калектыўны праект прапановаў у новы Кодэкс аб адукацыі.
Спецыялісты Офіса па правах людзей з інваліднасцю раней падрыхтавалі канкрэтныя рэкамендацыі, якія тычацца Кодэкса. Так, напрыклад, яны прапануюць увесці ў дакумент шэраг тэрмінаў – "інклюзія", "дыскрымінацыя". З аднаго боку, гэта дазваляе "падцягнуць" нацыянальнае заканадаўства пад асноватворныя прынцыпы Канвенцыі па правах інвалідаў. З іншага – зрабіць адукацыю для людзей з інваліднасцю больш даступнай.
